Als consument zijn we in de moderne economie verbonden met mensen van over de hele wereld. Stel dat we onze wasmachine demonteren. We verwijderen het plaatmateriaal, schroeven het bedieningspaneel eraf, verwijderen de trommel, schroeven de motor uit elkaar enzovoorts. Vervolgens bekijken we elk van de afzonderlijke onderdelen en vragen ons af: waar is dit onderdeel geproduceerd, van welke grondstof is het gemaakt, waar komt die grondstof vandaan? Hoe is dit alles samengebracht, gemonteerd, getransporteerd en uiteindelijk bij mij in huis terechtgekomen?

We hebben eerder de sociaal-culturele ontwikkeling van de mensheid zo beschreven dat uit een, het gehele maatschappelijke leven dominerende theocratie zich allengs een meer democratisch georiënteerd rechtsleven vrijmaakt. We hebben laten zien dat naarmate de levende bronnen voor de hiërarchische leiding van het geestesleven opdrogen, enerzijds deze leiders hun tanende autoriteit vervangen door macht, anderzijds de inhoud van dit geestesleven steeds verder verschraalt en afsterft in dogmatiek en abstracte intellectualiteit.

In 1983 werd de Stichting Sleipnir opgericht, in samenhang met de oprichting van Odin C.V., groothandel in (biologisch-dynamische) groenten, fruit e.d. De Odin-ondernemers wilden werken op basis van het gedachtengoed van de associatieve economie. Het neutraliseren van het eigendom, het loskoppelen van arbeid en inkomen en het nastreven van een associatieve samenwerking zijn enkele van de thema’s die in de praktijk van het ondernemen vormgegeven worden. Het eigendom van het bedrijf werd ondergebracht in de Stichting die als stille vennoot deelnam in Odin CV en in andere bedrijven die in de loop der jaren tot Sleipnir toetraden.

(…) Wanneer men werkelijk in het economisch leven wil ingrijpen op een manier die ergens toe leidt, dan gaat het erom dat men op een levende manier ingrijpt in de consumptie en productie. Er moeten zich associaties vormen die de mogelijkheid hebben ook werkelijk effect uit te oefenen op het economisch proces. Daarbij is het natuurlijk zo dat wanneer zich hier of daar een enkele associatie vormt, deze weliswaar in principe juist kan zijn maar toch geen positieve invloed kan uitoefenen; dat is pas mogelijk wanneer het associatieve principe door de driegeleding van het sociale organisme werkelijk in brede zin kan functioneren. Voortdurend vragen de mensen: hoe vormen de associaties zich?

Een gezonde economie is gebaat bij onderlinge afspraken, die economisch gezien effectief zijn. In de praktijk zijn dat soort afspraken wettelijk gezien verboden. Dat ondervonden een twintigtal producenten van betonnen straatstenen die in 2006 door de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) een boete kregen opgelegd. Zij hadden onderlinge afspraken gemaakt over het verdelen van binnengekomen orders. Volgens de wet op de mededinging is dat strafbaar omdat het de vrije concurrentie belemmert en de markt(afnemers) zou benadelen.

en het tegenbeeld daarvan in het Marxisme

Een voordracht van Rudolf Steiner
ter gelegenheid van de 150ste geboortedag van Hegel
op 27 augustus 1920

Vandaag is het 150 jaar geleden dat in Stuttgart Hegel werd geboren en wanneer we hierbij stilstaan moeten we er eigenlijk een gevoel voor hebben hoezeer de tijden veranderd zijn sinds de geboorte van deze voor de hele moderne beschaving zo bijzonder karakteristieke geest. Hegel omsluit zo te zeggen het extract van het geestesleven van dat Middeneuropese gebied dat wezenlijk zo totaal anders werkzaam is geworden; en nu begint dit geestesleven, door de rol die het daarbij gespeeld heeft, van dit Middeneuropese gebied volledig ideëel te verdwijnen.