“In onze sociale verhoudingen liggen de dingen zo gecompliceerd, dat velen dit gebod (het gebod ‘Gij zult niet stelen’ – jh) overtreden zonder zich daarvan ook maar iets bewust te zijn. Stelt u zich voor dat u een som geld bezit en dat u dat geld bij een bank onderbrengt. U doet niets met dat geld, u buit er niemand mee uit. Maar nu komt de bankier, die speculeert en buit zo, met úw geld, anderen uit. In occulte zin bent ú daarvoor verantwoordelijk. Een rentenier bijvoorbeeld, wiens kapitaal zonder dat hij er weet van heeft in een jeneverstokerij is belegd, maakt zich net zo schuldig als de fabrikant die sterke drank fabriceert. Het niet-weten verandert niets aan het karma.”
(Rudolf Steiner, op 3 september 1906)

In 2007 schreven we, met bovenstaand citaat van Rudolf Steiner als motto, onderstaand artikeltje – toen naar aanleiding van ontwikkelingen rondom ABN Amro. Vul naar keuze een andere bedrijfsnaam in (bijvoorbeeld: Apple of SNS Reaal) en u bent weer helemaal bij de tijd!

Karma en reïncarnatie. De ontwikkeling van mens en kosmos. Het leven na de dood. Allemaal zaken waarover je binnen de antroposofie meer te weten kunt komen. In vergelijking met andere spirituele stromingen is de antroposofie daarnaast ook nog eens heel ‘praktisch’. Antroposofische inzichten en ideeën worden toegepast in uiteenlopende gebieden als dat van onderwijs en opvoeding, geneeskunde en therapie of in de landbouw.

Niks nieuws onder de zon. Toch is hiermee nog een andere laag van de antroposofie ongenoemd gebleven. Dat is de laag waarin de antroposofie de bodem kan zijn van het kijken naar de samenleving en, meer nog dan kijken, het proberen de samenleving zélf ‘gezond’ te maken. Het is ook de laag van waaruit de antroposofie heel ‘actueel’ zou kunnen zijn, door het aandragen van gedachten die grote en kleine actuele vraagstukken (letterlijk de vraagstukken die vandaag in het nieuws zijn) in een nieuw licht plaatsen en een richting aan kunnen geven om tot een menswaardiger samenleving te komen.

Antroposofie actueel dus!

Neem nu een onderwerp dat de gemoederen de afgelopen weken flink heeft beziggehouden: de verwikkelingen rondom ABN Amro. Een handjevol aandeelhouders leidde de schermutselingen enkele maanden geleden in, door de top van de bank te laten weten dat het bedrijf te weinig rendement opleverde en dat opsplitsing van de bank voor de aandeelhouders beter zou zijn. Dat was het begin van de ontwikkelingen die, al zijn ze op dit moment nog niet uitgekristalliseerd, tot de verkoop en mogelijke opsplitsing van ‘dé bank’ leiden.

De aandeelhouders beschikken. Waarom eigenlijk?

Zijn de klanten van de bank in werkelijkheid niet degenen om wie het allemaal zou moeten draaien? Wat is een bank zonder klanten?

En hoe is het met de mensen die bij de bank werken? Wat zou de bank zonder hen moeten?

Waar, wanneer en hoe worden in de ontwikkelingen rondom ABN Amro de belangen van klanten en medewerkers afgewogen?

Helaas, de besluiten die in deze zaak zullen worden genomen, worden genomen onder druk en zeggenschap van de aandeelhouders. Zij zijn ‘de eigenaar’ van de bank.

Merkwaardig, want terwijl je enerzijds kunt zeggen dat een bedrijf zonder klanten niets is, en een bedrijf zonder mensen die er werken ook niets is, geldt anderzijds dat een bedrijf zónder eigenaar maar mét klanten en werkers… een volwaardig bedrijf is.

Een bedrijf hoeft helemaal geen eigenaar (of aandeelhouders) te hebben om een florerend bedrijf te zijn. De behoefte van consumenten en de vaardigheid van werkende mensen om in die behoefte te voorzien vormen voor ieder bedrijf een noodzakelijk fundament.

Natuurlijk, een bedrijf heeft ook kapitaal nodig om te kunnen werken, voor gebouwen, machines, onderzoek, enzovoort. Dat kapitaal moet door iets of iemand aan de werkers ter beschikking worden gesteld. Maar is het juist dat degenen die het kapitaal verstrekken een bedrijf kunnen maken en breken, ongeacht de belangen van klanten of werkers?

Merkwaardig dat we het zo geregeld hebben. Vooral omdat de praktijk ook laat zien dat eigenaren/aandeelhouders vooral geneigd zijn uitsluitend naar hun eigen belang te kijken.

In de antroposofie is te vinden hoe het mogelijk zou zijn om dit egoïsme van enkelingen te voorkomen en plaats te laten maken voor afwegingen en besluiten vanuit een groter, algemeen belang.

Lees bijvoorbeeld:

Economische schetsen, Christopher Houghton Budd
Wat is sociale driegeleding?, Peter Schilinski
Beter!, Rudolf Steiner
Verbeter de wereld (en begin samen), Rudolf Steiner
Vrij, gelijk & samen, Rudolf Steiner
Trias politica ethica, Ruud Thelosen